یادداشت/نقش شبکه های اجتماعی در ایران

نسل جدیدی از وب‌سایت‌ها هستند که این ‌روزها در کانون توجه کاربران شبکه جهانی اینترنت قرار گرفته‌اند.

این گونه سایت‌ها بر مبنای تشکیل اجتماعات آنلاین فعالیت می‌کنند و هر کدام دسته‌ای از کاربران اینترنتی با ویژگی خاصی را گرد هم می‌آورند. شبکه‌ های اجتماعی را گونه‌ای از رسانه‌های اجتماعی می‌دانند که امکان دستیابی به نحوه جدیدی از برقراری ارتباط و به اشتراک‌گذاری محتوا در اینترنت را فراهم آورده‌اند. صدها میلیون نفر از کاربران اینترنت عضو صدها شبکه‌ اجتماعی مختلف هستند و بخشی از فعالیت آنلاین روزانه‌شان در این سایت‌ها می‌گذرد.
“شبکه‌ اجتماعی“، مفهومی است که پیش از طرح در عرصه فضای مجازی، در فضای واقعی جوامع نیز دارای مفهوم است. اما مسئله‌ای که باعث مطرح شدن چنین مفهومی در فضای جامعه ایران شده است، نقش ویژه‌ای است که شبکه‌ های اجتماعی اینترنتی در تحولات سیاسی یک سال اخیر و یا به عبارت دقیق‌تر چند سال اخیر ایران، ایفا کرده‌اند.تقریباً می‌توان گفت که بیشتر شبکه‌ های اجتماعی مطرح در دنیا، از سوی مؤسسات مطرح و وابسته به ایالات متحده تأسیس و حمایت شده‌اند و سهم دیگر کشورها در ایجاد و توسعه جهانی شبکه‌های اینترنتی بسیار کم بوده است. به طوری که کاربران در اقصی نقاط دنیا رغبتی برای عضویت و فعالیت شبکه‌ های اجتماعی داخلی نداشته‌اند لایوژورنال (LiveJournal) و رایز (Ryze) از جمله اولین شبکه‌ های اجتماعی با اهداف حرفه‌ای بودند. لایوژورنال شبکه‌ی اجتماعی مبتنی بر مرور ژورنال‌ها بود و در رایز نیز کاربران می‌توانستند حول فعالیت‌های تجاری‌شان شبکه‌سازی کنند. راه‌اندازی شبکه‌ی اجتماعی رایز در سال ۲۰۰۱ شروع دومین موج از شبکه‌ های اجتماعی بود که فعالیت این نوع وب‌سایت‌ها را از تمرکز بر حوزه‌ی سرگرمی خارج کرد. در ادامه‌ی همین موج بود که سایت لینکد‌این (LinkedIn) نیز راه‌اندازی شد که هنوز فعالیت آن به‌عنوان مهم‌ترین شبکه‌ی اجتماعی حرفه‌ای و تجاری ادامه دارد.‌ نخستین موج جدی فراگیر شدن شبکه‌ های اجتماعی در ایران به استقبال از وب‌سایت اورکات (Orkut) بر می‌گردد. اورکات شبکه‌ی اجتماعی تحت مالکیت شرکت گوگل است که در سال ۲۰۰۴ به‌وسیله یکی از کارمندان این شرکت راه‌اندازی شد. اورکات به‌سرعت مورد توجه کاربران ایرانی قرار گرفت و ایرانی‌ها در کنار برزیلی‌ها، امریکایی‌ها و هندی‌ها به چهار ملیت برتر در این شبکه‌ی اجتماعی تبدیل شدند. تنها فیلتر شدن اورکات بود که توانست این وب‌سایت را از کانون توجه ایرانیان خارج کند. پس از فیلتر شدن اورکات نوبت به شبکه‌ های اجتماعی ایرانی بود تا وارد دنیای مجازی شوند، از جمله: فیس بوک(Facebook)، مای اسپیس(MySpace)، توییتر(Twitter)، لینکدین(LinkedIn).ویژگی‌های و علاقه‌مندی‌های متفاوتی در کاربران شبکه‌های اجتماعی دیده می شود که نشان‌دهنده شکل‌گیری اجتماعات آنلاین متفاوتی در این سایت‌هاست. اغلب کاربران اینترنتی عضو بیشتر از یک شبکه اجتماعی هستند. بیشترین اشتراک بین کاربران توییتر و فیس‌بوک وجود دارد و ۹۱ درصد کاربران مورد پرسش قرار گرفته، عضو هر دو سایت هستند. هر وب‌سایت شبکه اجتماعی که یک اجتماع آنلاین محسوب می‌شود، پاتوق گروهی از کاربران با ویژگی‌های خاصی است. توجه به این ویژگی‌ها از سویی برای آگهی‌دهندگان اینترنتی و بازاریابان مجازی دارای اهمیت است و از جنبه دیگر برای کاربرانی که هر کدام با ویژگی‌ها و علاقه‌مندی‌های متفاوت به دنبال شبکه آنلاین مناسبی برای عضویت می‌گردند.